In 1959 werd voor de eerste keer door het IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) begonnen met het ontwikkelen van een internationale wiskundetoets voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Men koos voor wiskunde omdat dit vak het meest geschikt leek om internationaal te vergelijken. Dat de ontwikkeling van een dergelijke toets niet zo makkelijk was, blijkt wel uit het feit dat het echte onderzoek pas in 1964 plaatsvond. Dit eerste onderzoek heette FIMS: First International Mathematics Study. Er deden tien landen mee, waaronder Nederland en Vlaanderen. Naast de toets werd ook informatie verzameld over leerlingmotivatie en -attituden.

Begin jaren ’70 werd voor verschillende vakgebieden een aantal vergelijkbare studies uitgevoerd, zoals voor leesvaardigheid en natuurwetenschappen. Voor natuurwetenschappen droeg deze studie de naam FISS: First International Science Study. Begin jaren ’80 kregen zowel FIMS als FISS een vervolg in SIMS (1982) en SISS (1984). De eerste S stond voor second.

Zo’n 40 landen van over de hele wereld namen in 1995 deel aan de Third International Mathematics and Science Study (TIMSS). De TIMSS-toets bestond uit wiskundeopgaven én opgaven over natuurwetenschappen (biologie, natuurkunde, scheikunde en fysische aardrijkskunde).

TIMSS-1995 was niet langer meer beperkt tot het voortgezet onderwijs. Er was ook een toets voor basisschoolleerlingen (9- en 10-jarigen) voor rekenen en natuuronderwijs. Verder werden er schriftelijke vragenlijsten afgenomen bij de getoetste leerlingen, hun leraren en hun schoolleiders.

TIMSS-1995 kreeg een vervolg in 1999, maar toen alleen in het voortgezet onderwijs. In TIMSS-1999 stond de vergelijking met de resultaten van 1995 voorop. Vanaf 1999 betekent de eerste T van TIMSS niet langer meer ‘Third’, maar staat deze T voor ‘Trends’. In 2003 konden landen ook weer meedoen met het basisonderwijs (10-jarigen). Nederland heeft aan alle TIMSS-metingen in het basisonderwijs deelgenomen. Een overzicht vindt u hieronder.

TIMSS-1995 Basisonderwijs

• groep 5 en 6
• bijna 6000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
• overwegend meerkeuzeopgaven
• voor rekenen en natuuronderwijs bij de 10 best presterende landen
• in groep 5 jongens beter dan meisjes in natuuronderwijs
• in groep 6 jongens beter dan meisjes in rekenen en in natuuronderwijs
• leerlingen zijn redelijk positief over rekenen en natuuronderwijs

TIMSS-1995 Voortgezet onderwijs

• leerjaar 1 en 2
• ruim 4000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
• overwegend meerkeuzeopgaven
• voor wiskunde en science bij de 10 best presterende landen
• relatief de laagste prestaties in scheikunde
• geen sekseverschillen in wiskunde, maar jongens zijn beter in science
• leerlingen geen positieve, maar ook geen negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken

TIMSS-1999 Voortgezet onderwijs

• leerjaar 2
• bijna 3000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
• overwegend meerkeuzeopgaven
• voor wiskunde en science bij de 10 best presterende landen
• prestaties ten opzichte van 1995 gelijk
• geen sekseverschillen in wiskunde, maar jongens zijn beter in science
• leerlingen geen positieve, maar ook geen negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken

TIMSS-2003 Basisonderwijs

• groep 6
• ongeveer 3000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 12 verschillende toetsboekjes
• bijna de helft open opgaven
• Nederland in internationaal perspectief beter in rekenen dan in natuuronderwijs
• jongens iets beter dan meisjes in rekenen
• meisjes minder zelfvertrouwen in rekenen dan jongens

TIMSS-2003 Voortgezet onderwijs

• leerjaar 2
• ongeveer 3000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 12 verschillende toetsboekjes
• overwegend meerkeuze, maar meer open opgaven dan in 1995/1999
• voor zowel wiskunde als science behorend tot de 10 best presterende landen
• prestaties ten opzichte van 1995/1999 gelijk
• geen sekseverschillen in wiskundeprestaties (meisjes wel minder zelfvertrouwen) jongens beter in science
• licht negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken, alleen biologie licht positieve houding

TIMSS-2007 Basisonderwijs

• groep 6
• ongeveer 4000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 18 toetsboekjes
• ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
• sinds 1995 zeer geleidelijke afname van de prestaties voor rekenen/wiskunde
• vooral meisjes met migratie-achtergrond presteren lager
• meisjes hebben minder zelfvertrouwen in hun eigen rekenvaardigheden dan jongens

TIMSS-Advanced 2008 Voortgezet onderwijs

• 6 VWO (wiskunde B2 en natuurkunde 2)
• ongeveer 4000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 6 toetsboekjes
• ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
• Nederlandse leerlingen presteren op zeer hoog niveau in beide vakken
• meisjes halen wel een behoorlijk lagere score dan jongens op de natuurkundetoets
• van de natuurkundedocenten is op dit niveau slechts 5% vrouw, dit is aanmerkelijk lager dan in de andere landen

TIMSS-2011 Basisonderwijs

• groep 6
• samen met PIRLS-2011 (leesvaardigheid)
• ongeveer 4500 leerlingen in rekenen getoetst
• opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes
• ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
• rekenprestaties gaan niet verder omlaag
• voor natuuronderwijs zit Nederland weer op het niveau van 1995
• weinig excellente leerlingen in verhouding met andere gelijk presterende landen
• bijna alle leerlingen halen minimaal het basisniveau
• voor natuuronderwijs aanzienlijk minder experimenten of proefjes in de les dan in de meeste landen

TIMSS-2015 Basisonderwijs

• groep 6
• ongeveer 4000 leerlingen getoetst
• opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes
• ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
• Nederlandse leerlingen presteren in beide vakken iets minder goed dan in 2011
• bijna alle leerlingen halen minimaal het basisniveau
• weinig excellente leerlingen in verhouding met andere, gelijk presterende landen. 
• ruim driekwart van de leerlingen kan tijdens de rekenles over een computer en/of tablet beschikken
• voor natuuronderwijs aanzienlijk minder experimenten of proefjes in de les dan in de meeste landen
• leerkrachten voelen zich minder goed toegerust om les te geven in natuuronderwijs dan in rekenen
• Nederlandse scholen ten opzichte van scholen in andere landen minder prestatiegericht
• Nederlandse leerkrachten ervaren een hoge werkdruk

TIMSS-2019 Basisonderwijs

• groep 6
• bijna 5000 leerlingen getoetst
• een deel maakt een papieren toets, de meeste leerlingen maken een digitale toets
• vanwege overgang papier naar digitaal ook een equivalentiestudie en een zogenoemde bridge study
• opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes of 14 digitale modules
• ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
• Nederlandse leerlingen rekenen beter dan in 2015
• prestaties in natuuronderwijs blijven gelijk
• bijna alle leerlingen halen basisniveau in beide vakgebieden
• meisjes iets minder goed in rekenen dan jongens, in natuuronderwijs geen verschil
• voor natuuronderwijs aanzienlijk minder experimenten of proefjes in de les dan in omringende landen
• Nederlandse scholen van alle landen het minst prestatiegericht
• Nederlandse leerkrachten zijn trots op hun beroep, maar ervaren wel een hoge werkdruk.

TIMSS-2023 Basisonderwijs

• groep 6
• bijna 4000 leerlingen digitaal getoetst
• opgaven verdeeld over 14 toetsmodules (boekjes)
• ruim 40% meerkeuzeopgaven
• rekenniveau gelijk aan dat van 2019 en 2011
• niveau natuuronderwijs in 2023 gelijk aan dat van 2015 en 2019
• bijna alle leerlingen halen in beide vakken het basisniveau
• Nederlands kennisniveau in ‘milieubewustzijn en duurzaamheid’ behoort in internationaal perspectief tot de middenmoot
• relatief kleine prestatieverschillen tussen leerlingen in rekenen en natuuronderwijs
• meisjes presteren minder goed in de exacte vakken dan jongens, vooral in rekenen
• voor natuuronderwijs aanzienlijk minder experimenten of proefjes in de les dan in omringende landen
• net als in 2015 en 2019 is de werkdruk onder leerkrachten in 2023 hoog