Nederland in TIMSS 1995-2019

In 1959 werd voor de eerste keer door het IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), een internationale wiskundetoets bij leerlingen in het voortgezet onderwijs ontwikkeld. Men koos voor wiskunde omdat dit vak het meest geschikt leek om internationaal te vergelijken. Dat de ontwikkeling van een dergelijke toets niet zo makkelijk was, blijkt wel uit het feit dat het echte onderzoek pas in 1964 plaatsvond. Dit eerste onderzoek heette FIMS: First International Mathematics Study. Er deden tien landen mee, waaronder Nederland en Vlaanderen. Naast de toets werd ook informatie verzameld over leerlingmotivatie en -attituden.

Begin jaren ’70 werd voor verschillende vakgebieden een aantal vergelijkbare studies uitgevoerd, zoals voor leesvaardigheid en natuurwetenschappen. Voor natuurwetenschappen droeg deze studie de naam FISS: First International Science Study. Begin jaren ’80 kregen zowel FIMS als FISS een vervolg in SIMS (1982) en SISS (1984). De eerste S stond voor second.

Zo’n 40 landen van over de hele wereld namen in 1995 deel aan de Third International Mathematics and Science Study (TIMSS). De TIMSS-toets bestond uit wiskundeopgaven én opgaven voor de natuurwetenschappen (biologie, natuurkunde, scheikunde en fysische aardrijkskunde).

TIMSS-1995 was niet langer meer beperkt tot het voortgezet onderwijs. Er was ook een toets voor basisschoolleerlingen (9- en 10-jarigen) voor rekenen en natuuronderwijs. Verder werden er schriftelijke vragenlijsten afgenomen bij de getoetste leerlingen, hun leraren en hun schoolleiders.

TIMSS-1995 kreeg een vervolg in 1999, maar toen alleen in het voortgezet onderwijs. In TIMSS-1999 stond de vergelijking met de resultaten van 1995 voorop. Vanaf 1999 betekent de eerste T van TIMSS niet langer meer ‘Third’, maar staat deze T voor ‘Trends’. In 2003 konden landen ook weer meedoen met het basisonderwijs (10-jarigen). Nederland heeft aan alle TIMSS-metingen in het basisonderwijs deelgenomen. Een overzicht vindt u hieronder.

TIMSS-1995 Basisonderwijs

  • groep 5 en 6
  • bijna 6000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
  • overwegend meerkeuzeopgaven
  • voor rekenen en natuuronderwijs in top 10
  • in groep 5 jongens beter dan meisjes in natuuronderwijs
  • in groep 6 jongens beter dan meisjes in rekenen en in natuuronderwijs
  • leerlingen zijn redelijk positief over rekenen en natuuronderwijs

TIMSS-1995 Voortgezet onderwijs

  • leerjaar 1 en 2
  • ruim 4000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
  • overwegend meerkeuzeopgaven
  • voor wiskunde en science in top 10
  • relatief de laagste prestaties in scheikunde
  • geen sekseverschillen in wiskunde, maar jongens zijn beter in science
  • leerlingen geen positieve, maar ook geen negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken

TIMSS-1999 Voortgezet onderwijs

  • leerjaar 2
  • bijna 3000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 8 verschillende toetsboekjes
  • overwegend meerkeuzeopgaven
  • voor wiskunde en science in top 10
  • prestaties ten opzichte van 1995 gelijk
  • geen sekseverschillen in wiskunde, maar jongens zijn beter in science
  • leerlingen geen positieve, maar ook geen negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken

TIMSS-2003 Basisonderwijs

  • groep 6
  • ongeveer 3000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 12 verschillende toetsboekjes
  • bijna de helft open opgaven
  • Nederland hoog in de top 10 voor rekenen, iets lager in top 10 voor natuuronderwijs
  • jongens iets beter dan meisjes in rekenen
  • meisjes minder zelfvertrouwen in rekenen dan jongens

TIMSS-2003 Voortgezet onderwijs

  • leerjaar 2
  • ongeveer 3000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 12 verschillende toetsboekjes
  • overwegend meerkeuze, maar meer open opgaven dan in 1995/1999
  • voor zowel wiskunde als science in top 10
  • prestaties ten opzichte van 1995/1999 gelijk
  • geen sekseverschillen in wiskundeprestaties (meisjes wel minder zelfvertrouwen) jongens beter in science
  • licht negatieve houding ten opzichte van de exacte vakken, alleen biologie licht positieve houding

TIMSS-2007 Basisonderwijs

  • groep 6
  • ongeveer 4000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 18 toetsboekjes
  • ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
  • sinds 1995 zeer geleidelijke afname van de prestaties voor rekenen/wiskunde
  • Nederland niet langer in de top 10 van best presterende landen voor natuuronderwijs
  • vooral meisjes met migratie-achtergrond presteren lager
  • meisjes hebben minder zelfvertrouwen in hun eigen rekenvaardigheden dan jongens

TIMSS-Advanced 2008 Voortgezet onderwijs

  • 6 VWO (wiskunde B2 en natuurkunde 2)
  • ongeveer 4000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 6 toetsboekjes
  • ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
  • Nederlandse leerlingen presteren op zeer hoog niveau in beide vakken
  • meisjes hebben wel een aanmerkelijk  lagere score behaald dan jongens op de natuurkundetoets
  • van de natuurkundedocenten is op dit niveau slechts 5% vrouw, dit is aanmerkelijk lager dan in de andere landen

TIMSS-2011 Basisonderwijs

  • groep 6
  • samen met PIRLS-2011 (leesvaardigheid)
  • ongeveer 4500 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes
  • ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
  • rekenprestaties gaan niet verder omlaag
  • voor natuuronderwijs zit Nederland weer op het niveau van 1995
  • weinig excellente leerlingen in verhouding met andere gelijk presterende landen
  • bijna alle leerlingen halen minimaal het basisniveau
  • internationaal vergeleken wordt er tijdens Nederlandse natuuronderwijslessen minder tijd besteed aan experimenten of proefjes

TIMSS-2015 Basisonderwijs

  • groep 6
  • ongeveer 4000 leerlingen getoetst
  • opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes
  • ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
  • Nederlandse leerlingen presteren in beide vakken minder goed dan in 2011
  • bijna alle leerlingen halen minimaal het basisniveau
  • weinig excellente leerlingen in verhouding met andere, gelijk presterende landen. 
  • ruim driekwart van de leerlingen kan tijdens de rekenles over een computer en/of tablet beschikken
  • internationaal vergeleken wordt er tijdens Nederlandse natuuronderwijslessen minder tijd besteed aan experimenten of proefjes
  • leerkrachten voelen zich minder goed toegerust om les te geven in natuuronderwijs dan in rekenen
  • Nederlandse scholen ten opzichte van scholen in andere landen minder prestatiegericht
  • Nederlandse leerkrachten ervaren een hoge werkdruk

TIMSS-2019 Basisonderwijs (zie ook resultaten TIMSS en Peil.Rekenen-Wiskunde 2019)

  • groep 6
  • bijna 5000 leerlingen getoetst
  • een deel maakt een papieren toets, de meeste leerlingen maken een digitale toets
  • opgaven verdeeld over 14 toetsboekjes of 14 digitale modules
  • ongeveer de helft meerkeuzeopgaven
  • Nederlandse leerlingen rekenen beter dan in 2015
  • prestaties in natuuronderwijs blijven gelijk
  • bijna alle leerlingen halen basisniveau
  • meisjes iets minder goed in rekenen dan jongens, in natuuronderwijs geen verschil
  • internationaal gezien wordt er tijdens Nederlandse natuuronderwijslessen minder tijd besteed aan experimenten of proefjes
  • Nederlandse scholen van alle landen het minst prestatiegericht
  • Nederlandse leerkrachten zijn trots op hun beroep, maar ervaren wel een hoge werkdruk.